Trong khuôn khổ học phần Kinh tế và Quản lý Di sản, sinh viên Khoa Kinh tế Phát triển đã có buổi trao đổi chuyên sâu cùng ThS. Vũ Văn Khoát, chuyên gia trong lĩnh vực phát triển bền vững và quy hoạch giao thông. Buổi nói chuyện tập trung vào chủ đề “Kinh tế di sản và hệ thống giao thông: Bảo tồn đi đôi với khai thác”, một góc nhìn mới mẻ và giàu tính thực tiễn đối với các bạn sinh viên đang theo đuổi lĩnh vực quản lý di sản.

1. Kinh tế di sản – tiềm năng lớn nhưng thách thức không nhỏ

Việt Nam hiện có 8 di sản UNESCO, trải dài từ thiên nhiên, kiến trúc tới văn hóa phi vật thể. Đây là nguồn lực kinh tế – xã hội quý giá, song cũng là thách thức lớn trong việc bảo tồn trước sức ép của phát triển du lịch và đô thị hoá.

Thầy Khoát nhấn mạnh rằng kinh tế di sản không chỉ là việc khai thác du lịch đơn thuần, mà là cả một chuỗi giá trị khép kín:
Bảo tồn → Quản lý → Trải nghiệm → Dịch vụ → Lợi ích cộng đồng.

Theo thầy, chính sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển mới tạo nên dòng giá trị bền vững cho cả di sản lẫn địa phương.

2. Giao thông – điều kiện tiên quyết để biến di sản thành giá trị

Khác với cách tiếp cận truyền thống, thầy Khoát đặt giao thông vào vị trí trung tâm của quản lý di sản. Một hệ thống giao thông tốt giúp:

• Dễ dàng tiếp cận và tăng lượng khách
• Phân luồng và giảm quá tải vào giờ cao điểm
• Bảo vệ vùng lõi bằng cách kiểm soát phương tiện
• Kết nối đa điểm, kéo dài thời gian lưu trú và tăng chi tiêu du khách

Tuy nhiên, giao thông cũng có thể gây ra những hệ lụy nếu thiếu quy hoạch: ô nhiễm, phá vỡ cảnh quan, gia tăng thương mại hóa, hoặc xâm lấn không gian bảo tồn.

3. Bài học từ các mô hình trên thế giới

Thầy Khoát đưa sinh viên đi qua nhiều trường hợp tiêu biểu:

• Kyoto (Nhật Bản): hạn chế xe cá nhân, ưu tiên xe buýt cao cấp, đồng nhất kiến trúc – cảnh quan;
• Venice (Ý): quản lý hoàn toàn bằng giao thông thủy, kiểm soát vé vào thành phố;
• Hội An: phố đi bộ theo giờ, phát triển xe đạp và thuyền gỗ, mang lại trải nghiệm độc đáo và giữ gìn bản sắc;
• Tràng An: chỉ tiếp cận bằng thuyền, không mở đường vào vùng lõi, cho thấy tính hiệu quả của giao thông thân thiện với hệ sinh thái.

Những ví dụ này chứng minh rằng giao thông, nếu được quy hoạch đúng đắn, có thể trở thành công cụ bảo tồn mạnh mẽ chứ không chỉ để phục vụ khai thác.

4. Giải pháp cho Việt Nam – tiếp cận tích hợp, thông minh và bền vững

Theo thầy Khoát, Việt Nam cần đi theo hướng “giao thông xanh – du lịch bền vững – bảo tồn chủ động”. Một số giải pháp được đề xuất:

• Quy hoạch bãi đỗ xe ngoại vi và tổ chức giao thông trung chuyển
• Mở rộng các mô hình xe đạp, xe điện, xe buýt nhỏ trong khu di sản
• Khuyến khích giao thông xanh và công nghệ thông minh (vé điện tử, IoT, bản đồ số)
• Gắn bảo tồn với sinh kế cộng đồng để tránh thương mại hóa quá mức

5. Giá trị đối với sinh viên

Buổi chia sẻ giúp sinh viên hiểu rõ rằng quản lý di sản không chỉ nằm ở bảo vệ hay phục dựng, mà cần cái nhìn tổng thể về phát triển đô thị, hạ tầng và hành vi du lịch. Tư duy đa ngành trong bài giảng của thầy Khoát đã mở ra nhiều hướng tiếp cận mới, đặc biệt với những bạn mong muốn theo đuổi các lĩnh vực quy hoạch, quản lý đô thị, du lịch văn hóa hay phát triển bền vững.