Trong khuôn khổ nhiệm vụ khoa học và công nghệ năm 2025 của Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, đề tài “Chính sách thu hút nhân tài trong thời kỳ mới: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam” do TS. Vũ Đức Nghĩa - Giảng viên Khoa Kinh tế Phát triển chủ trì đã được triển khai đúng tiến độ, nhằm xây dựng cơ sở khoa học và đóng góp thực tiễn cho quá trình hoạch định chính sách.

Toàn cảnh toạ đàm

Một trong những hoạt động nổi bật của đề tài là Tọa đàm với chủ đề “Chính sách thu hút nhân tài trong thời kỳ mới: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam” được tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, thu hút các nhà khoa học, chuyên gia và doanh nghiệp tham dự.

Toạ đàm được tổ chức tại Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN

Đây là hoạt động quan trọng trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

TS. Vũ Đức Nghĩa - chủ nhiệm đề tài trình bày các nghiên cứu tại toạ đàm

Trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW (22/12/2024), đề tài tập trung giải đáp câu hỏi sống còn: Làm thế nào để Việt Nam thu hút và giữ chân được những bộ óc xuất sắc nhất, đưa đất nước thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và đạt mục tiêu công nghiệp hiện đại năm 2030?

Điểm khác biệt của đề tài với các nghiên cứu hiện nay

Câu trả lời không nằm ở việc chạy đua nhập khẩu nhân tài, mà nằm ở chính kinh nghiệm của người láng giềng Trung Quốc - quốc gia đã vượt Mỹ để trở thành nhà sản xuất công nghệ cao số một thế giới chỉ trong chưa đầy hai thập kỷ. Báo cáo của Trường Harvard Kennedy năm 2021 đã xác nhận điều đó. Bí quyết không phải phép màu, mà là một chiến lược nhân tài đồng bộ, quyết liệt, đầu tư 10–15% GDP suốt nhiều năm liên tục, trả lương triệu đô cho chuyên gia hàng đầu, cấp quỹ phòng thí nghiệm hàng trăm triệu đô, trao hộ khẩu Bắc Kinh – Thượng Hải và visa dài hạn. Quan trọng nhất, Trung Quốc có cơ quan chuyên trách trung ương và một triết lý xuyên suốt: không thể tự chủ công nghệ nếu không tự chủ về con người.

Case Study: Chiến lược của Trung Quốc

Từ câu chuyện ấy, nghiên cứu của các chuyên gia nghiên cứu của đề tài đã mang đến khuyến nghị con đường duy nhất đúng cho Việt Nam: tự lực, tự chủ, tự cường theo cách của mình. Thay vì phụ thuộc lâu dài vào chuyên gia nước ngoài, chúng ta phải tập trung nuôi dưỡng nhân tài nội sinh, biến hàng triệu kỹ sư trẻ Việt Nam thành những tổng công trình sư, thành những người viết nên phần mềm lõi, thành những chuyên gia làm chủ chuỗi cung ứng và tự động hóa - những lĩnh vực mà Việt Nam hoàn toàn có lợi thế cạnh tranh.

Nhưng để nhân tài ở lại và cống hiến, phải giải quyết nút thắt gốc rễ về kinh tế vĩ mô: tỷ lệ lương thực tế so với chi phí sinh hoạt tại Hà Nội và TP.HCM hiện tương đối thấp, ở mức 1,05–1,12, thấp hơn Bangkok và thua xa Singapore. Ước tính với giá nhà năm 2024 tại Hà Nội, một kỹ sư giỏi phải dành trọn 15 năm lương mới mua nổi căn hộ 50 m². Đó chính là lý do sâu xa khiến người tài không về, hoặc về rồi lại ra đi.

Giải pháp đột phá được đặt lên hàng đầu chính là chương trình quốc gia nâng tỷ lệ này lên ít nhất 1,6–2,0, ngang bằng hoặc vượt các nước trong khu vực, thông qua kiểm soát lạm phát, ổn định giá bất động sản, tăng lương thực chất cho khu vực công và các vị trí then chốt, đồng thời biến Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng thành những thành phố thực sự đáng sống với giao thông thông thoáng, môi trường trong lành và hệ thống trường học, y tế chất lượng cao.

Chỉ khi người tài thấy trong nước “lương đáng lương, sống đáng sống” và được trao quyền làm chủ những dự án quốc gia, họ sẽ tự nguyện ở lại, tự nguyện cống hiến, và tự tay viết nên một Việt Nam công nghiệp hiện đại, tự chủ công nghệ. 

Đề xuất của đề tài nghiên cứu về Chiến lược nhân tài toàn diện và hiệu quả, phù hợp với bối cảnh đặc thù của Việt Nam

Đề tài cũng khuyến nghị tập trung nguồn tuyển dụng và đào tạo trong nước dưới sự hỗ trợ của các chuyên gia nước ngoài: Việt Nam cần xác định tập trung vào tự chủ trong đào tạo nhân tài. Ngành giáo dục cần xem xét việc sửa đổi, không khoán hoàn toàn cơ chế tự chủ tài chính cho các trường đại học và viện nghiên cứu chính, mà nên có lập các quỹ tài trợ kinh phí, khuyến khích và ưu đãi các giảng viên đại học tập trung vào nghiên cứu cơ bản nối với ứng dụng thay vì phải dạy học quá nhiều để đảm bảo nguồn thu do trường phải tự chủ phần nhiều về tài chính như tình trạng hiện nay. Chính đội ngũ tại các trường đại học và viện nghiên cứu này sẽ là nguồn nhân lực chính cần được đào tạo và nâng cấp chuyên sâu để Việt Nam có thể tự chủ trong khoa học công nghệ. Hiền tài là nguyên khí quốc gia. Nguyên khí chỉ mạnh khi chính sách đúng và quyết tâm chính trị đủ lớn. Đó chính là thông điệp mạnh mẽ nhất mà đề tài nghiên cứu này muốn gửi tới.