Trong khuôn khổ học phần Văn hóa doanh nghiệp & Đạo đức kinh doanh do giảng viên PGS Trần Thị Hiền, TS Bùi Thị Quyên, TS. Phạm Nhật Linh phụ trách, ngày 04/12/2025, sinh viên Viện Quản trị kinh doanh, Kế toán và Tài chính ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN đã có buổi giao lưu và học tập đặc biệt cùng Phó Giáo sư Niimi Tatsuya, giảng viên Khoa Kinh tế, Đại học Nagoya Gakuin (Nhật Bản) với chuyên đề “Đạo đức kinh doanh trong quản lý sản phẩm nông nghiệp: Nghiên cứu một số case study của Nhật Bản”. Buổi học giúp sinh viên hiểu cách đạo đức kinh doanh được vận dụng và “thử thách” trong thực tiễn sản xuất - quản trị - phân phối nông sản.

PGS. Niimi Tatsuya mở đầu bằng việc giới thiệu bức tranh nông nghiệp Nhật Bản - một ngành vừa được thế giới đánh giá cao về chất lượng và chuẩn mực đạo đức, nhưng lại đang đối mặt với hàng loạt thách thức như dân số già hóa, khan hiếm lao động và mức tự cung lương thực thấp. Từ đó, diễn giả đặt câu hỏi: “Làm thế nào để một ngành đang suy giảm vẫn duy trì tính trung thực, minh bạch và trách nhiệm với xã hội?”. Đây chính là điểm giao thoa giữa quản trị nông nghiệp và đạo đức kinh doanh.

Buổi chia sẻ nhấn mạnh rằng khái niệm Business Ethics (Đạo đức kinh doanh) không chỉ giới hạn trong khuôn khổ pháp lý hay các hoạt động trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR), mà còn được thể hiện trên nhiều cấp độ khác nhau:

• Đạo đức ở cấp độ cá nhân: Thể hiện qua lựa chọn và hành vi của từng người - từ người nông dân, chủ trang trại đến các hộ kinh doanh nhỏ lẻ trong việc sản xuất và phân phối sản phẩm một cách trung thực, an toàn và có trách nhiệm.
• Đạo đức ở cấp độ tổ chức: Bao gồm các tiêu chuẩn chất lượng, tính minh bạch với người tiêu dùng, sự công bằng đối với người lao động và việc duy trì cam kết về một chuỗi cung ứng lành mạnh.
• Đạo đức ở cấp độ hệ thống: Thể hiện qua các chính sách hỗ trợ phát triển nông thôn, bảo đảm an sinh xã hội và an ninh lương thực, từ đó tạo ra môi trường bền vững cho toàn ngành.

Bên cạnh đó, diễn giả đã giới thiệu hai mô hình phát triển nông nghiệp – nông thôn tiêu biểu của Nhật Bản, qua đó rút ra nhiều bài học sâu sắc về đạo đức kinh doanh trong bối cảnh hiện đại.

(1) Mô hình 6th Industrialization 

Ở mô hình này, người nông dân trực tiếp đảm nhiệm toàn bộ chuỗi giá trị từ sản xuất – chế biến – phân phối, qua đó gắn trách nhiệm cá nhân với từng khâu trong quá trình tạo ra sản phẩm. Điều này đòi hỏi họ tuân thủ những chuẩn mực đạo đức cao hơn, cụ thể:

• Minh bạch quy trình đối với khách hàng
• Chịu trách nhiệm hoàn toàn về chất lượng đầu ra
• Không thể “đổ lỗi” cho các bên trung gian
• Xây dựng thương hiệu dựa trên uy tín cá nhân gắn với cộng đồng địa phương

Diễn giả Niimi Tatsuya có đưa ra Mokumoku Farm là ví dụ điển hình cho mô hình vừa đạt hiệu quả kinh doanh, vừa đặt đạo đức lên hàng đầu - từ chăm sóc động vật, đảm bảo vệ sinh chế biến đến tổ chức các hoạt động giáo dục cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức người tiêu dùng.

(2) Mô hình One Village One Product (OVOP)

          Tinh thần “Think globally, act locally” (Nghĩ toàn cầu – hành động địa phương) trong OVOP cũng được diễn giải dưới lăng kính đạo đức kinh doanh. Mô hình đề cao:

• Sự tôn trọng và phát huy giá trị bản địa
• Bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống
• Tạo công ăn việc làm tại chỗ cho người dân
• Bảo vệ quyền lợi của nông dân – ngư dân thông qua sản phẩm đặc trưng địa phương

Sau buổi học, sinh viên nhận ra rằng đạo đức kinh doanh không phải là một khái niệm trừu tượng hay xa vời, mà hiện diện rõ ràng trong toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp. Mỗi mắt xích đều gắn liền với trách nhiệm và lựa chọn đạo đức:

• Từ người nông dân gieo hạt: quyết định sử dụng giống sạch, canh tác bền vững, trung thực với sản phẩm.
• Đến đơn vị chế biến: đảm bảo an toàn thực phẩm, minh bạch quy trình, tôn trọng quyền lợi người lao động.
• Đến doanh nghiệp xây dựng thương hiệu: truyền thông trung thực, không thổi phồng giá trị, cam kết chất lượng.
• Đến chính sách quốc gia: tạo cơ chế hỗ trợ công bằng, thúc đẩy phát triển nông thôn và bảo đảm an ninh lương thực.

Đặc biệt, sinh viên còn được tham gia bài tập ứng dụng, yêu cầu thiết kế một giải pháp quản trị nông sản Việt Nam có tích hợp yếu tố đạo đức kinh doanh. Hoạt động này không chỉ giúp củng cố kiến thức mà còn rèn luyện tư duy phản biện, khả năng phân tích các tình huống đạo đức thực tiễn và cách đưa ra quyết định có trách nhiệm. Buổi chia sẻ của PGS. Niimi Tatsuya không chỉ mang đến góc nhìn toàn diện về nông nghiệp Nhật Bản, mà còn gửi gắm một thông điệp đầy ý nghĩa: “Đạo đức kinh doanh chính là nền tảng của mọi mô hình phát triển bền vững.”